26/09/2024

Op vrijdag 20 september lanceerde RURANT vzw samen met Kathleen Helsen, gedeputeerde voor plattelandsbeleid van de provincie Antwerpen, het plattelandslabo. De gelegenheidssprekers uit diverse kennisinstellingen daagden het plattelandslabo uit om complexe en/of ‘wicked problems’ op te pakken en daarmee aan de slag te gaan. De méér dan tachtig aanwezigen werden tijdens een groepssessie gevraagd om antwoorden te geven op de uitdagingen.

“Er is veel expertise in verband met plattelandsontwikkeling en veel deskundigen zijn werkzaam rond plattelandsvraagstukken. Dit is goed, maar er is nood aan een meer intense samenwerking. Er blijven kansen liggen doordat partijen niet altijd met elkaar in contact treden en kennis uitwisselen. Dus werk samen, zet een netwerk op, deel expertise, verbind.” - Kathleen Helsen

 

De uitdagingen

1 | Het versterken van het rurale karakter: over dorpse stedenbouw
Ward Verbakel, onderzoeker KU Leuven en vennoot Plusoffice architects

“De inrichting, architectuur, ruimtelijke ordening hebben een ingrijpende invloed op het dorp/platteland. We weten heel goed wat de knelpunten en fouten uit het verleden zijn. We blijven vandaag dezelfde fouten op grote schaal maken. De oorzaak hiervan is de overschatting van de grondwaarde van het perceel, waardoor een opeenstapeling van units en maximalisatie gerealiseerd moet worden. Hoe evolueren we naar een bouwpraktijk die de dorpen niet verstedelijkt maar verdorpelijkt? Meer is niet altijd beter, beter is beter. “

 

2 | Samenwerking in de open ruimte: klimaatbestendig waterbeheer voor biodiversiteit, landbouw en watervoorziening
Jan Staes, expert ecosysteemdiensten, Universiteit Antwerpen

Staes pleit dat plattelandsontwikkeling een antwoord moet bieden op de klimaatuitdaging. De grote vraag: wat impliceert dat voor verdienmodellen van de landbouwer én (op termijn) voor onze landschappen?

Hij onderbouwde zijn pleidooi met veel data de macroproblematiek van klimaatproblemen en de globaliteit. Van hieruit werd de link gelegd naar de landbouw en het landschapsbeheer als deel van de oplossing. Landbouw draait mee in een markteconomie en heeft weinig speelruimte. De uitdaging voor het plattelandslabo is hier om verdienmodellen voor landbouwer en landschapsbeheerder te bedenken om de klimaatmaatregelen op het platteland efficiënt uit te voeren en rendabel te maken.

 

3 | Hoe kan je plattelandsprojecten inhoudelijk versterken?
Wouter Bertier, coördinator LEADER Westhoek, provincie West-Vlaanderen

Vanuit de Westhoek is er al vele jaren ervaring over gebiedsgerichte werking. Hij pleitte om vooral heel vroeg in het ontwikkelingsstadium een expert te betrekken. Ook leer je door “trial and error”, soms moet je projecten die niet werken gewoon loslaten. Verder zijn vraag gestuurd, lokaal en bottom up benadering en domein overschrijdend goede werkmethodieken. Zijn stelling: zonder snel internet loopt het platteland leeg.

 

4 | Eenzaamheid als gevolg van minder samenhang tussen bewoners en een dalend voorzieningenaanbod
Lise Switsers, Expertisecentrum Zorg en Welzijn, Thomas More campus Geel

Switsers vroeg om ÄUB" meer aandacht te hebben voor eenzaamheid en met een open blik naar het onderwerp te kijken. We mogen niet enkel denken aan duurzaamheid in termen van economie en ecologie. Sociale duurzaamheid mag hier zeker niet vergeten worden. Lise gaf een mooi voorbeeld van het dorp van Morkhoven, waar geen winkels meer zijn, maar waar wel een mobiele oplossing is bedacht met voedingswaren en een professionele hulpverlener. Zo kunnen mensen met een vraagnood beter en proactief bereikt worden. De uitdaging is hier om de mensen uit hun kot te krijgen.

 

5 | Een doordacht bodembeheer door en voor alle actoren
Karen Vancampenhout (tbc), afd. Bos, Natuur en Landschap, KU Leuven campus Geel

Zij hield een betoog over bodems, meer specifiek de zandgrond van de Kempen. De uitdaging hier is dat er nog al te vaak vanuit foute data wordt vertrokken. Zo zijn de bodemgebruikskaarten 70 jaar oud. Wetenschappelijke ontsluiting en input is hier cruciaal. De boodschap die resoneerde is om zeker van een sterk onderbouwd wetenschappelijk uitgangspunt te vertrekken.

Kunnen we, binnen plattelandsontwikkeling, bodemfuncties en bodembeheer weer maximaal verbinden met het landschap, voor meer functionaliteit, gezondheid, efficiëntie en veerkracht? Hoe zorgen we voor een lokale verankering van dat ‘bodemrentmeesterschap’?

 

Tot slot sprak Joris Relaes, administrateur-generaal van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- & Voedingsonderzoek (ILVO) zijn waardering uit over het initiatief. Plattelandsontwikkeling zit terug in de lift omdat het platteland een groot potentieel heeft om de grote uitdagingen van deze tijd te beantwoorden. Hij zag ook een uitdaging in de observatie dat binnen dit en 15 jaar massaal veel boeren met pensioen zullen gaan. Er komen dus veel bedrijfszetels vrij. Wat gaan we hieraan doen? Is er een rol weggelegd voor de gronden in eigendam van OCMW’s en kerkfabrieken? 

 

Hieronder vind je de presentaties van de verschillende sprekers als download.